Asnjë reklamë nuk mund të bëhet pa materiale fotografike, video ose audio, si dhe tekste. Shpesh, materialet e përdorura për reklamë nuk vijnë nga vetë reklamuesit, por janë krijuar nga palë të treta. Prandaj, e drejta e autorit është thelbësore për të gjithë reklamuesit. E drejta e autorit përmban dispozita që, nga njëra anë, mbrojnë pronësinë intelektuale të krijuesit të veprës dhe, nga ana tjetër, i mundësojnë atij të transferojë të drejta të caktuara përdorimi te palë të treta brenda kufijve ligjorë. Kështu, materiali i mbrojtur nga e drejta e autorit mund të përdoret edhe në reklamë.
E drejta e autorit gjen bazën e saj në Ligjin për të Drejtën e Autorit (UrhG).
Çfarë mbron e drejta e autorit
Nga e drejta e autorit mbrohen veprat e letërsisë, artit muzikor, arteve pamore dhe artit kinematografik, të cilat mund të kualifikohen si krijime intelektuale origjinale, pra të cilave mund t’u atribuohet njëfarë veçorie intelektuale.
Kur një vepër është një krijim intelektual origjinal
Një vepër është origjinale, sipas jurisprudencës së Gjykatës Supreme (OGH), kur ajo dallon nga ajo që është e zakonshme, e përditshme dhe e prodhuar zakonisht. Përveç kësaj, rezultati duhet të jetë një arritje individuale dhe e veçantë. Duhet të bëhen të dukshme, si të thuash, tiparet personale të krijuesit.
Termi intelektual nënkupton se mbrojtja e të drejtës së autorit përfshin jo vetëm veprat e perceptueshme, por edhe formësimin intelektual dhe mendor që qëndron pas tyre.
Krijim i referohet rezultatit të perceptueshëm për botën e jashtme që buron nga një ide origjinale. Një ide që ekziston vetëm në mendje dhe nuk është hedhur ende në letër ose nuk është shfaqur ndryshe, nuk përfshihet në mbrojtjen e të drejtës së autorit.
Kur lind e drejta e autorit dhe kujt i takon
E drejta e autorit lind me krijimin e një vepre. Pra, për mbrojtje nuk kërkohet regjistrim. Edhe shënimi i një vepre me shenjën e të drejtës së autorit (Copyright) nuk ka rëndësi për lindjen dhe ekzistencën e të drejtës së autorit.
E drejta e autorit i takon krijuesit të veprës, pra atij që e ka krijuar. Vetëm personat fizikë mund të jenë krijues të një vepre. Personat juridikë, si për shembull një GmbH, nuk mund të jenë autorë. Pra, kushdo që krijon një krijim intelektual origjinal gjatë marrëdhënies së punës, është autor i këtij krijimi, dhe jo punëdhënësi. Megjithatë, punëdhënësit mund t’i jepet një e drejtë shfrytëzimi në kontratën e punës.
Për veprat filmike ekziston një rregull i veçantë. Producenti i filmit merr automatikisht të drejtat e shfrytëzimit për veprën filmike të prodhuar prej tij.
Shpesh, në krijimin e një vepre marrin pjesë edhe disa persona. Atëherë lind bashkëautorësia ose autorësia e pjesshme.
Çfarë të drejtash ka autori
E drejta e autorit mbron interesat personale, intelektuale dhe ekonomike të autorit. Autori ka një të ashtuquajtur të drejtë përjashtimi, që do të thotë se ai mund të përjashtojë palët e treta nga përdorimi i veprës së tij. Pra, palët e treta mund të përdorin një vepër të mbrojtur nga e drejta e autorit vetëm pas pëlqimit paraprak të autorit.
Sa kohë zgjat e drejta e autorit
Mbrojtja e të drejtës së autorit përfundon 70 vjet pas vdekjes së autorit ose bashkëautorit të pjesshëm. Në rast bashkëautorësie, 70 vjet pas vdekjes së bashkëautorit të fundit.
Përdorimi i veprave të mbrojtura nga e drejta e autorit
Nëse një palë e tretë dëshiron të përdorë një vepër të mbrojtur nga e drejta e autorit, për shembull në reklamë, atëherë i duhet një leje ose licencë përkatëse nga autori.
Një licencë mund të jepet ose ekskluzivisht vetëm këtij personi, ose jo-ekskluzivisht disa personave. Përveç kësaj, me anë të një licence, përdorimi mund të kufizohet në kohë, në vend ose në media të caktuara dhe/ose lloje përdorimi. Shtrirja e përdorimit përkatës, si për shembull kufizimet hapësinore dhe/ose kohore ose edhe transferueshmëria nga pala e tretë (nënlicencimi), rregullohet më së miri në një kontratë licence.
Pasojat e shkeljeve të të drejtës së autorit
Në rast shkeljesh të të drejtës së autorit, personi i autorizuar ka mundësi zbatimi të të drejtave civile dhe, në rrethana të caktuara, edhe penale. Në aspektin civil, një person i autorizuar ka, për shembull, të drejtën për ndalim dhe të drejtën për dëmshpërblim. Ai mund të kërkojë gjithashtu një shpërblim të arsyeshëm për përdorimin e deritanishëm.
